Er is maar weinig veranderd in 100 jaar onderwijs

Met zijn nuchtere conclusie vatte Vincent Bijlo wellicht onbedoeld de hele documentaire samen: “De functie van een leraar is eigenlijk nog altijd hetzelfde als vroeger.” Het was dan ook een van de momenten uit de ruim drieëndertig minuten durende onderwijsdocumentaire ‘Iedereen is leraar’, die zorgde voor een relativerende reflectie waar niemand onderuit kan. Ja, de leraar heeft inderdaad nog altijd eenzelfde rol. Een pedagogische rol, die jongeren dient te leren, te sturen en te blijven verwonderen. Want dat is van alle tijden.

Door Pascal Cuijpers

Onderwijs 100 jaar geleden

De beelden en gesprekken uit deze documentaire deden me herinneren aan een prachtig document dat ik enkele maanden geleden cadeau kreeg. Tijdens de verhuizing van mijn ouders kwam het rapport van mijn opa boven water, uit schooljaar 1932/1933. Hij was toen veertien jaar. Een prachtig boekje, dat zeer goed intact was gebleven en de helse oorlogsjaren schijnbaar onbeschadigd had doorstaan.

Het documentje bestond uit vier kwartalen en elke bladzijde bevatte in horizontale richting de vakken met daaronder een opsomming van de behaalde cijfers over die periode. Deze cijfers waren sierlijk met vulpen genoteerd, net als de aanduiding van de kwartalen. Rechtsonder stond op elke bladzijde met sierlijke krul de handtekening van mijn overgrootvader, eveneens geschreven met vulpen. Aan het eind van het vierde kwartaal stond er slechts ‘bevorderd’, en een stempel met de naam van het schoolhoofd. Niet meer en niet minder.

Onderwijs in 2032

We leven inmiddels in 2018 en we worden in het onderwijs al reeds enkele jaren doodgegooid met het feit dat we de leerlingen moeten gaan voorbereiden op een wereld zoals die er in 2032 uit zal gaan zien. Buiten het feit dat dit grotendeels glazen-bol-kijken is, werd hier toch alvast een technologische en hip klinkende naam aan toegedicht, in de vorm van ‘21th century skills’.

Het doet me zijdelings denken aan de lachwekkende aannames uit de vorige eeuw, waarin regelmatig werd verondersteld dat er in het jaar 2000 vliegende auto’s zouden bestaan die worden bestuurd door aliën-achtige wezens, gehuld in kleding die nauw verwant is aan zilverfolie. Dat we tegenwoordig echter nog steeds in vrij normale auto’s gewoon over wegen rijden en onze kleding geregeld lijkt terug te grijpen naar eerdere tijden, geeft aan dat we de (verre) toekomst minder urgent lijken te vinden dan de beleidsmakers ons willen laten geloven.

Onderwijs nu

Het is dan ook veelal stemmingmakerij om op een dergelijke geforceerde manier naar het onderwijs van rond het jaar 2032 te kijken. Er zijn momenteel immers genoeg zaken die vragen om urgentie. Neem het dreigende lerarentekort, de werkdruk of het reorganiseren van het passend onderwijs. Dat zijn zaken die nú spelen en die juist nú aandacht verdienen!

Wanneer we dit met z’n allen zullen negeren, wordt het echter steeds moeilijker om te kijken naar de onderwijstoekomst van 2032. Want, zijn er dan überhaupt nog wel leraren die willen kiezen voor het leraarschap? Zal men door de werkdruk nog in staat zijn om verder vooruit te kijken dan morgen of overmorgen? En zijn er dan wél meer mogelijkheden/middelen om het onderwijs echt passend te maken voor ieder kind?

Geforceerd te ver vooruit willen kijken is dan ook struisvogelpolitiek waar momenteel niemand bij is gebaat. Onze leerlingen worden morgen dan ook gezien door leraren die ze helpen met leren, groeien, de juiste richting kiezen en ze laten verwonderen door de actualiteit met de middelen die we nu hebben. Dat was in 1932 zo, dat is nu zo en dat zal in 2032 ook het geval zijn.

Pascal Cuijpers is leraar beeldende vorming en faalangstreductietrainer op een middelbare school. Tevens schrijft hij columns, opiniestukken en gedichten over het onderwijs, die regelmatig in diverse landelijke dagbladen, (onderwijs)magazines en op websites worden gepubliceerd. Daarnaast verscheen eerder zijn educatieve scheurbundel '200 Dagen School & Scheuren!' (2015) en de onderwijsbundels 'Leraren hebben meer vakantie dan mensen die werken' (2016) en 'Leraren zijn net echte mensen' (2017) bij uitgeverij Quirijn (www.uitgeverij-quirijn.nl). Kijk ook eens op Pascals vernieuwde website: www.pascalcuijpers.nl.